Decyzję dotycząca wyboru preferowanego rodzaju skrzyni biegów podejmujemy zazwyczaj na etapie kursu na prawo jazdy. Zdawanie na manualnej skrzyni biegów to najbardziej praktyczne rozwiązanie, ponieważ pozwala ono przerzucić się na automat bez potrzeby powtarzania państwowego egzaminu. Niestety w odwrotnej sytuacji nie działa to w ten sam sposób. Zaliczenie kursu na automatycznej skrzyni biegów nie umożliwia prowadzenia pojazdów z manualem. W poniższym poradniku skupimy się na wadach i zaletach obydwu rozwiązań. Postaramy się przybliżyć też działanie hybrydowych form w postaci półautomatycznych i dwusprzęgłowych skrzyń biegów.
Czym się charakteryzuje manualna skrzynia biegów?
Powszechnie zwana manualem ręczna skrzynia biegów to jedno z najtańszych oraz najprostszych rozwiązań dostępnych w większości modeli pojazdów. Wymaga ona jednak od kierowców najwięcej uwagi, ponieważ każdą zmianę biegu trzeba przeprowadzić samodzielnie w trakcie jazdy. W praktyce ogranicza się to wciśnięcia pedału sprzęgła oraz ręcznego ustawienia odpowiedniego biegu przy pomocy tradycyjnego drążka. W większości aut zlokalizowany jest on obecnie w centralnej części kokpitu (po prawej stronie kierowcy). W starszych lub większych pojazdach (np. ciężarówkach albo furgonetkach) dźwignia zmiany biegów znajduje się najczęściej w podłodze lub za kierownicą. W obydwu przypadkach mechanizm działania jest dokładnie taki sam, różnice dotyczyć mogą jedynie liczby oraz układu biegów.
Jakie zalety ma ręczna skrzynia biegów?
Manualna skrzynia biegów jest z reguły najtańszym możliwym wariantem dostępnym w europejskich modelach aut. Samochody wyposażone w takie rozwiązanie cechować się będą przynajmniej odczuwalnie niższą ceną w porównaniu do modeli z pełnoprawnym automatem. Miłośnicy tradycyjnej mechanicznej motoryzacji (tzn. nieopierającej się na elektronicznych systemach wspomagania kierowcy) docenią z pewnością większą dynamikę jazdy oraz względnie niski koszt naprawy ręcznych skrzyń biegów. Zdaniem wielu kierowców manualna skrzynia jest także bardziej ekonomiczna, ponieważ w przeciwieństwie do automatów nie wymaga ona dodatkowego chłodzenia. Ponadto zapewnia większą kontrolę nad dynamiką i przyśpieszaniem oraz pozwala korzystać z naturalnego procesu hamowania silnikiem. Ma to bezpośrednie przełożenie na dłuższą żywotność klocków hamulcowych oraz większą skuteczność w zakresie pokonywania trudnego terenu.
Do czego przydaje się automatyczna skrzynia biegów?
Automatyczna skrzynia biegów (zobacz jak dbać o skrzynię biegów) to doskonałe rozwiązanie dla osób ceniących wygodę w trakcie jazdy po mieście. Ręcznie zmienianie biegów podczas stania w korku nie należy do najprzyjemniejszych czynności, ale problem ten dotyczy jedynie manualnych skrzyń. Automat cechuje się przede wszystkim brakiem pedału sprzęgła oraz 4-kierunkową regulacją trybu ruchu. W tradycyjnych 6-biegowych ręcznych skrzyniach kierowca ma do dyspozycji następujące biegi: 1,2,3,4,5 i wsteczny. W większości automatów zastosowano zupełnie inny system, który opiera się na następujących trybach:
D (Drive) – tryb jazdy do przodu
R (Reverse) – tryb jazdy do tyłu (wsteczny)
P (Parking) – tryb do parkowania
N (Neutral) – tryb neutralny (przypomina pozostawianie skrzyni biegów „na luzie”)
Osoby przesiadające się z manualnych skrzyń biegów na automaty, bardzo często zaskoczone są także tym, iż po wrzuceniu biegu D, samochód zaczyna delikatnie poruszać się do przodu pomimo braku jakiegokolwiek nacisku na pedał gazu. Warto zwrócić na to uwagę szczególnie przy parkowaniu oraz rozpoczynaniu jazdy, ponieważ pozwoli to uniknąć nieprzyjemności związanych z zarysowaniem lakieru.
Dlaczego nie wszyscy kierowcy decydują się na automatyczną skrzynię biegów?
Automatyczna skrzynia biegów jest znacznie bardziej kosztownym rozwiązaniem, które niestety wymaga regularnego serwisu w profesjonalnym warsztacie. W teorii powinny być one znacznie mniej podatne na naturalną eksploatację, ale niestety tak nie jest. W praktyce nawet drobne zabiegi naprawcze lub konserwacyjne wymagają dostępu do specjalistycznego sprzętu diagnostycznego i dedykowanego kompletu narzędzi. W dużym stopniu zawężą to liczbę potencjalnych specjalistów i warsztatów samochodowych, które podejmą się naprawy. Wymiana pojedynczych elementów wymaga z reguły rozłożenia całej skrzyni na czynniki pierwsze, co przekłada się oczywiście na wyższe koszta. Części eksploatacyjne do automatycznych skrzyń nie należą do najtańszych podzespołów, ale nie jest to ich jedyna wada. Rozwiązanie to cechuje się z reguły odczuwalnie słabszym przyśpieszeniem, które przekłada się na gorszą sterowność oraz mniejszą dynamikę jazdy. Oczywiście w nowoczesnych modelach efekt ten jest niemalże nieodczuwalny, ale w starszych i używanych autach z wieloletnią historią różnice są kolosalne.
Jak działa skrzynia dwusprzęgłowa?
Skrzynia dwusprzęgłowa to połączenie skrzyni automatycznej i mechanicznej, które pod nazwą DSG (Direct Shift Gearbox) rozpowszechniło się za sprawą niemieckiego koncernu Volkswagen. Skrzynia tego rodzaju dzięki obecności dwóch sprzęgieł (dla biegów parzystych i nieparzystych) może działać w trybie automatycznym lub manualnym. Metodologia tego systemu opiera się na preselekcji biegów, które zostają automatycznie przygotowane do płynnego przełączenia.
Czym jest półautomatyczna skrzynia biegów?
Półautomatyczna skrzynia biegów (zwana także sekwencyjną) to bardzo ciekawa alternatywa, która łączy w sobie największe zalety manualnych i automatycznych skrzyń. Rozwiązania tego rodzaju odciążają kierowcę pod względem potrzeby wciskania sprzęgła, ale pozostawiają swobodę w zakresie ręcznej zmiany biegów. Sekwencyjne skrzynie biegów najlepiej sprawdzają się w sportowych modelach aut, które zamiast drążka wyposażone są w charakterystyczne łopatki do zmiany biegów.
